Ад бярвенняў увесь кірмаш відзен як на далоні. Гарынь уся таксама навідавоку, блішчыць, радуе вочы прасторам. Свежа, чыста, хораша. Недалёка Манкевіцкі стары парк насунуўся гарой вершалінных купаў на бераг ракі, праз рослю пракаветных дубоў ды грабаў чырванеюць цэглай разваліны старога палаца. Там колісь жыў сам граф, магнат, ды пасля падзей, якім ужо больш чым паўстагоддзя, пасля Напалеона, пасля закалату 30-х гадоў няма нікога, аджылі, адбылі. Хто ўцёк за кардон, у эміграцыю, хто прапаў у Сібіры. Зрэшты, як расказваў дзед, граф, ягоная жонка і графяняты і раней не асабліва запыняліся тут - усё па Вільнях, Нясвіжах ці ў Варшаве балявалі...
Падышоў да бярвенняў і Кавалец. Стаў пры боку, каб асабліва не лезці шляхце ў вочы. Ведаў - шляхцюкі жывы не будуць, каб не падкусіць. Надта смачна ім кусацца, бо ведаюць, якая ў жылах Кавальца кроў, але носіць сярмягу.
Якраз пан Пратасавіцкі і пан Кудліцкі, аматары памалоць языкамі, некага абмяркоўвалі.
- У яе грудзі? У яе дві сорочыны яйці... - гарачыўся пан Кудліцкі, шалоцячы на тутэйшы манер. - Як з дзяцінства кохвіем затруцілі...
«Пра каго гэта ён так?» - падумалася. І зразумеў, гутарка ішла пра дачок загарынскай пані Цэцыліі Ўрбановіч.
- А ногі? Праз яе ногі сабака праскочыць. Купалася раз, бачылі... Сарочка аблепленая была... Бачылі, якія ў яе ногі... Няма ў яе ног. Ці яна жала калі, ці снапы вязала? Не! Два крывыя дрыны, а не ногі. Вунь пані Ўрбановіч, Аксанка Вабішчэвічава, выбачайце, - Кудліцкі на паўтону знізіў голас, - тая і жала, і вязала, і касіла нават, сам бачыў... То ў яе і хвігура! Як у таго гіпсавага статуя, што ў васпана Шаламіцкага пасярод саду. І хвігура, і цыцкі, і ногі - усё як трэба.
- У Аксаны ногі е... О, Аксана. Каб не спяшалася, а васпана Штыхецкага пачакала з Мазыра, то сшлюбавалася б з сапраўдным дваранінам. А то аканом які дваранін? Пісаў, пісаў, каб даказаць дваранства, ды і, грэц яму, ні фігі не дапісаўся. Дарма што аканом... Каб не нябожчык Урбановіч...
- Цар не любіць гэткай шляхты, як вы, панове, - перабіваў шляхцюкоў нейкі загарынскі селянін з чорнай барадой. - Цару мужык любы, бо на мужыка адна спадзеўка.
Ні Кудліцкі, ні хто іншы са шляхты не звярталі на словы селяніна, ды яшчэ загарынскага, увагі. Звычайна яны, палешукі з-за ракі, былі не тое што малога росту - недаростачкі. Як дзеці, а на дзяцей у кампаніі дарослых ці звяртаюць увагу.
- Хто, васпане, яго, цара, корміць? - тым не меней надрываўся, ледзь не выкрыкваў словы, селянін. - І цара і енералаў ягоных? Мужык харчуе, ці не так? А тут раптам усе панамі захочуць быць? І я прадам зямлю, зараблю грошай, падкуплю каго трэба, і я - пан, куплю сурдут, кожны дзень буду чарку мець, нос у табацы, пра палітыку балбатаць - і я пан?!
