Настаўніка адразу празвалі, каб не блытаць з іншым Дастаеўскім, маскоўскім пісьменнікам, наш Дастаеўскі, звярталіся «пан Арыстокаль», на што ён не пярэчыў. Пасялілі яго ў флігелі - асобным ад будынка афіцыны памяшканні, і сталі хадзіць да яго на ўрокі. Праўда, паколькі яшчэ было шмат работы па гаспадарцы, асабліва ён не быў загружаны. Толькі падчас абложных ліпеньскіх дажджоў збіраў да свайго флігеля вучняў, але пакуль без асаблівага поспеху. Часцей блукаў па ваколіцы, знаёміўся з мясцовай інтэлігенцыяй - сваімі сельскімі калегамі, бацюшкамі і іх папоўнамі, павятовым чынавенствам, местачковымі жыдамі з маладзейшых, хто чытаў кнігі. Асаблівую ўвагу настаўніка прыцягвалі павятовыя пісары, што Арыстоклій тлумачыў захапленнем статыстыкай.
Не прайшло і месяца, як адбылося і другое, іншае здарэнне, ад якога ў эканоміі паднялася цэлая буча, дайшло да ўзроўню публічнага скандалу, папаўзлі розныя неймаверныя чуткі... Але ўсё па парадку.
5. Прынцып натуры
Аднойчы вечарам аканом зайшоў да жонкі. Зайшоў без папярэджання, як рабіў звычайна, без стуку, лічы, нечакана, бо дзверы ў пакой жонкі былі расчынены - якраз выходзіла пакаёўка. Зайшоў і заўважыў, як жонка смыкнула рукі са стала пад столік, за якім сядзела пры свечцы. Пісьмовы рыштунак - асадка і бутэлечка атраманту - сведчыў, што жонка пісала. Выходзіла, тое, што яна схавала, магло быць толькі лістком паперы.
Пан Ежы не падаў выгляду, што заўважыў гэты рух, - і не ад выхавання, гжэчнасці, але ад таго, што ён яму падаўся зусім не падазроным - ці мала якія таямніцы могуць быць у жанчыны, ды яшчэ маладой, - дзённік, да прыкладу, ці ліст сяброўцы, у якім яна прызнаецца пра сваё, хацелася думаць, шчасце. Падышоў да жонкі, каб пацалаваць нанач - гэтак было заведзена. У пацалунку адчуў нязвыклую паспешлівасць і нават празмерную стараннасць.
- Аксана піша каму?
Спытаў проста так, механічна. Што ён мог тады падазраваць? Маладая жонка сядзела дома, кампаніі з чужымі мужчынамі не вадзіла. Вядома, сумна. Якая ж то радасць - стрыечныя сёстры ці балбатун Стасік? Каму ж магла ягоная жонка пісаць? Нікому. Але спытаў, а жонка адказала:
- Пані Цэцылі... Цыдулачку... Запрашаю ў госці...
Пры гэтым жончын твар крыху пацямнеў, што пры бляклым святле свечкі магло азначаць толькі адно - Аксана пачырванела. Яна заўжды чырванела, калі змушалі гаварыць няпраўду. Несапсаваная натура... Гэта не Стасік, які лжэ, як барон Мюнхгаўзен.
- Перш чым запрашаць у госці, мая ясачка, належна параіцца з чалавекам больш вопытным, - сказаў звыклым павучальным тонам аканом. - Я твой муж, а ты мне жонка. Па Закону Божаму жонка...
