Спачатку Інсургент не падпускаў да сябе, гірчэў. У вачах блішчэлі і злосць, і дакор. Маўляў, гэта ты зрабіў аброць, жалезную почапку, ты, чалавек, і вінаваты, што ўсё цела баліць, косці ці цэлыя. Мала-памалу перастаў гірчэць, даўся зняць аброць, пачаў есці. Праз некалькі дзён стаў уставаць, накульгваючы, хадзіць. Малады - год толькі. Балячкі зараслі, выправіўся, павесялеў. Даваўся і гладзіць, але глядзеў з недаверам, з дакорам.
- Дурындала ты мой, - чухаў між вушэй ваўка Ясь, - падавай табе волю - і ўсё тут. Як тым палякам. Іх б'юць, таўкуць, у Сібір валакуць, а ім - не-под-лег-лосьць! Чаго не хапае?
З таго здарэння хлопец не разлучаўся з Інсургентам. Куды б ні ішоў, браў з сабой і ваўка. Знайшліся ахвотнікі, наказалі-перадалі - убачаць, як дзе воўк стане бадзяцца без нагляду, - застрэляць.
4. «Мордуй ляхів!»
З блізкай Валыні дайшла страшная вестка - украінскія сяляне парэзалі косамі студэнтаў Кіеўскага ўніверсітэта. Апошнія выправіліся на фурманках падбухторваць сялян да ўдзелу ў паўстанні. Планы заявілі чыста напалеонаўскія: ударыць з Чорнага мора пры падтрымцы італьянскіх гарыбальдзійцаў-добраахвотнікаў і турэцкіх штыкоў і ісці на злучэнне з паўстанцкімі атрадамі, якія дзейнічаюць на Валыні. Але галоўнае - падбіць украінскіх хлопаў на татальны бунт супраць цара, урадоўцаў, маскалёў-жаўнераў у імя лозунга «зямлі і волі». Пад Белай Царквою «няўдзячныя» хлопы напалі на фурманкі з дзікімі крыкамі: «Мордуй ляхів!» Гістарычная крыўда ўкраінцаў на ляхаў з'явілася больш істотным чыннікам, чым зямля і воля.
Урбановічу прыпомніўся выпадак, як пару гадоў таму ў Кіеве на святкаванні ўніверсітэцкага юбілею купка расейскіх студэнтаў разам з украінцамі, самыя раздземакраты, усчынілі дзікую бойку з польскімі студыёзусамі, якія неасцярожна абразілі рэліквію - указ Кацярыны ІІ пра заснаванне Кіеўскага ўніверсітэта. На Ўкраіне зямля была порахам, палітым рэкамі польскай і ўкраінскай крыві. Прайшлі гады - порах падсох. Можа здарыцца і так, што натоўпы ўзбунтаваных украінскіх сялян абрынуцца сюды, на берагі Прыпяці. Куды тады ўцякаць ад іхных вілаў і косаў? У Пецярбург, Маскву, Варшаву?
Урбановіч падумаў, што, �эўна, найбольш спакойна ў Вільні. Там замест лагоднага Назімава генерал-губернатарам прызначылі Мураўёва. Гэты ў крыўду не дасць. Толькі як давесці начальству, што ты супраць усялякага бунтарства?
5. Стасік купляе новыя боты
Тыдзень ішоў за тыднем, вось і месяц прайшоў, пачаўся чэрвень, а атрад паўстанцаў як у ваду булькнуў. Ніхто ўжо не атрымліваў ні лістоў, ні прывітанняў. Не было ніякіх канкрэтных звестак ні ад Артура, які ўзначальваў атрад, ні ад Людовіка Бароўскага, якога прызначылі цывільным начальнікам атрада, і ён адказваў за сувязь з павятовым камісарам - Аксанай.
