- А якая ваша ідэя? - насцярожыўся Ясь.
- Незалежнасць... Свабода... Ты яшчэ пытаеш? - здзівіўся такому пытанню Артур. - Зрэшты, роўнасць паміж людзьмі... Няхай нават нас размятуць з палявых гармат - прыйдзе час, і ўсё адродзіцца. Бо так устаноўлена Богам: кожны жыве на сваёй зямлі, мае сваю мову...
Ясь маўчаў. Здавалася, што Артура ўважліва слухае толькі Інсургент, які глядзеў на паўстанцкага камандзіра спакойна і пільна - вачэй не спускаў. Здавалася яшчэ, варухні Ясь толькі мезенцам, і воўк імгненна рынецца ў атаку на гэтага маладога дзядзьку, які начальніцкім тонам павучае нечага ягонага гаспадара.
- Каб не губляць часу, - працягнуў сваю размову Артур, - скажу коратка. Жыў такі разумны чалавек, немец. Звалі яго Георг Крысціян Ліхтэнберг. Памёр напрыканцы XVIII стагоддзя. Ён сказаў: «Больш чым золата змяніў свет свінец, і найболей - той, які ў друкарскіх літарах, чым той, які ў кулях...»
Першы раз за прыход камандзіра паўстанцаў Ясь зірнуў на яго. Выцягнуў шыю і воўк.
- Чытаў я твае вершыкі, Ясю, - сказаў Артур. - Нічога не скажу, не адмысловец у паэзіі. Не паэт мне трэба, але друкар. Разумееш? Граматны, разумны і які любіць нашу мову...
- Аксана перадала? Негадзяшчая якая...
Артур узмахнуў рукой і, мабыць, зарэзка, бо Інсургент дрыгнуў, наструніўся.
- Пры чым тут пані Аксана? - праказаў Артур, са здзіўленнем зіркнуўшы на ваўка. - Карацей. У мяне няма нікога, хто б змог быць друкаром. У нас, у краёвай арганізацыі, ёсць друкарня, але адна. Пад Беластокам. Будзе і тут. Абсталяванне ёсць. Зрэшты, табе пані Аксана ўсё раскажа і пакажа. Ну, згода?
Ясь у нерашучасці пацёр лоб. Нейкі светлы праменьчык бліснуў у ягоных вачах.
- Я... згодзен, - усё яшчэ нерашуча, але ўжо з надзеяй, з бадзёрасцю прамовіў хлопец.
- Тады давай руку.
Яны абмяняліся поціскамі рук. Інсургент пачаў аблізвацца і замахаў хвастом.
- Ён воўк ці сабака? - спытаўся з недаверам Артур.
- Ён - мой сябра. Цяпер - і ваш. Ён добрых любіць...
- Добрых? Я не добры... Нельга цяпер быць добрым. Усё, ты - свабодны. Можаш ісці. Спачатку дахаты - адаспіся, адпачні. Потым знайдзі спосаб звязацца з пані Аксанай. Ніхто не павінен ведаць, што вас звязвае. Ты ўпарты: паказаў на справе з гэтымі штуцэрамі, мне такі чалавек якраз і патрэбны. Усё далейшае будзе залежаць толькі ад цябе.
Ужо на вуліцы, калі вочы самі зажмурыліся ад сляпучага сонца, Ясь сказаў Артуру:
- Скрынкі пад вярбою. У бучы... Там глыбока...
Артур толькі пасміхнуўся, сказаў вартавым:
