РАЗДЗЕЛ X. Прапагандыстыя
1. «Цар не ад Бога!»
Артур, як прачнуўся, нідзе не мог знайсці аканома. Пахадзіў па гаспадарскіх службах - няма. Што ж, час ісці дахаты. Усё-ткі слаўная вечарына адбылася, дала гэтулькі надзей на адраджэнне велічы і славы краю, штурхнула да спадзяванняў, што гонар уласны можа быць адваёваны, абаронены. І толькі купай, разам.
Пайшоў праз мястэчка, радасна вітаўся з сустрэчнымі. Усе яны цяпер не проста мяшчане - грамадзяне, браты. Кожны з іх хутка стане свабодным, вольным ад расейскага дэспатызму чалавекам.
Выйшаў за мястэчка, уздыхнуў на поўныя грудзі. Да чаго хораша, радасна! Прырода аж зіхацела: спявалі, галасілі шпакі і валасянкі, буяла трава ўзбоч дарогі. Добра, як добра, што гэтулькі цяпер у яго прыхільнікаў ягонай святой справы. Што ўжо жандарскі афіцэр - капітан Фогель, і ў таго выявілася не проста капяліна, а цэлая бруя патрыятызму. Як не скруціць царскаму арлу абедзве галавы з такімі людзьмі?
Чым бліжэй Артур падыходзіў да роднай сядзібы, тым менеў радасны настрой. І на гэта мелася свая прычына: як зрабіць, каб ягоны бацька, Купрыян Буевіч, стаўся ягоным прыхільнікам? Не такім, скажам, як Аксана ці яе муж-аканом, але хоць бы як прыстаў Вусаціха. Дагэтуль спрабаваў гаварыць, але бацька пакручваў галавой, казаў, што любы, хто ідзе супраць улады, - дурань.
- Мы не настолькі багатыя, каб выдурняцца, Артур. Добра, як у Сібір запратораць, гэта яшчэ паўбяды, тады ты - герой. А як пазбавяць зямлі, шляхецтва ды пойдзеш з торбамі, як Лушчыкі на Неўскім ходзяць?
Жыла ў іхняй мясцовасці шляхта, якая пасля падзей 30-х гадоў паехала ўсёй немалой сям'ёй у Пецярбург дабівацца праўды, там згалелі дарэшты, палавіна памерла, рэшта, каб не пухнуць з голаду, нанялася служыць. Што ж, страта гонару на чужыне не такая балючая, як у родным краі.
Што ж прыдумаць, каб заваяваць давер і прыхільнасць бацькі?
Дома Артур памыўся, змяніў бялізну і накіраваўся ў бацькаў пакой. Настрой меў рашучы.
Купрыян Буевіч з прычыны прыезду старэйшага сына ўжо некалькі дзён жыў суцішана, прыстойна. Нават наймічку Хрысцю адаслаў да бацькоў. Увесь вольны ад гаспадарскіх клопатаў час стары Буевіч, пачапіўшы на нос акуляры, разбіраў старыя літаратурныя альманахі. Рабіў ён гэта і зараз.
Калі сын увайшоў у пакой, стары Буевіч зірнуў на яго і, пэўна, не заўважыў, што сын мае нейкія свае досыць ваяўнічыя намеры.
