Самоучитель чеченского языка | страница 73



ДудагІар чехка кхечира кху юьрта юккъерчу майданарчу правлене. Уьш, Хьаьбиб хьалха а волуш, цунна тІаьхьа Дуда а хІоттийна, чубахара.


Малх дикка хьалабаьлла лаьттара, стиглахь неканца лела овкъаран басара мархаш, чевнан бамбин басарчу мархашца хийцаеллерэ. Аьрцнашна тІехьа генна йийшина Іохкуш бодане мархаш а гора, Майданхула наггахь лезанан ворданаш а юьйлура тІех. ДІасалелаш тІехь беркъа а, цІена а кегий, баккхий нах а бара. Наггахь тІехйолуш зуда а гора, шен корталин тІам бете а уьйзуш.


Чувигина Дуда сахьт а далале ваьккхира цу правленин майдана хьалха йолучу уча. Цунна уллохь тоьпашца ши страж-ник а вара эрмалойн мажошца.


Дуда, шена цу чохь еттарна, коьртах оьху цІий лерга улло-хула охьахьодуш хаадаларна делахь э, шен куьйгех йохкучу гІоьмех а тосуш, когех болатан буржал тохарна делахь а, хьал-халерчул дикка гІелвеллера. Кхо шен декъа балда цергашца лаьцначуьра дІа ца хоьцура. Кхуьнан шена хьалхарчу майдана юккъехь доллучу лекхчу дитта тІехь декаш Іачу хьозех бІаьрг кхийтира. Уьш, цІеххьана хьала а лилхина, шайна луъ-луучу агІор дІасхьадовлуш а гира Дудина. ХІара, леррина цкъа цаьрга а хьаьжна, юха шен куьйгех, когех йохкучу болатан чІагаршка а хьаьжна, «да вала хьан, дуьне делаІ-кх», - аьлла, ойла ян хІоьттира. Оццу меттехь, кхуьнца волчу щина стражнико шайна хьалха, чІогІа шодмийн татанаш а дохуш, говрашкахь ялх стражник дІахІоьттича, Дуда царна юккъе дІа а хІоттош, цаьога цІен печать тІехь а долуш, доккха кІайн кехат дІаделира. ТІаккха хІара говрашкахь болу стражникаш, гІаш волчу Дудина гонах а бевлла, юьйлинчу тоьпашца кху юьртан боккхачу урамехула дІабуьйлабелира, гІала баха. Дудин ондачу дегІахара болатан чІагарш, дехха аьзнаш а кхуьйсуш, ека а йолаелира.


С. Бадуев


ПОСЛОВИЦЫ И ПОГОВОРКИ


Постарайтесь запомнить и записать в свою тетрадь интересные для вас пословицы и поговорки.


1. Сих ма ло, виц ма ло. Не спеши и не забывайся.

2. Лаца ма лаца ден маж, лаьцча дІа ма хеца. Не хватайся за отцовскую бороду, но если схватишься, не выпускай (соотв.: взявшись за гуж, не говори, что не дюж).

3. Хьалха хьажаза ког ма баккха тІехьа хьажаза дош ма ала. Не посмотревши вперед, не делай шагу; не посмотревши на-зад, не вымолви слова.

4. Палс ма-ббу хеца ког. По паласу и ноги протягивай.

5. Чорпано вагийнчо хина хІуп баьхна. Обжегшись на супе, дует на воду

6. Церг йоцуш борз ца хуьлу. Волк не бывает без зубов.

7. Денна ца яхьа хиэ чалх. Не каждый день река ворох приносит.

8. ГІаз тІаьхьа хьаьдча, Бекха а ца воьхна. И Бек не растерялся, когда за ним побежал гусь.