Самоучитель чеченского языка | страница 72




- ТІаьхьависина-м хьо а вац, суна гарехь- Массо в ду вай цхьа хьанал гІуллакх душ! - элира Чеченскийс.


- Бакъ ву хьо цу тІехь. Валол, со волчу гІур ву вайшиъ Хьоьца жимма цхьаьна Іен лаьа суна, шира хІуманаш дага а лоьцуш.


Цхьаьна аравелира и шиъ.


Сахьт гергга хан яьлча, пийсакийн кеманаш тІехь а, даккхийчу гила-кеманаш тІехь а бердан йисте схьаэха буьйла-белира мостагІчун салтий. ТІаьххьара схьадеанчу пийсакийн кеманахь вара полковник ша. ПІелгаш куйнан йисте дехьина честь дина, вист а ца хуьлуш, тІехвелира иза гусарийн эпсаршна.


Нидерландин коьртачу шахьарехьа боьдучу новкъа дІабахара уьш.

Гусарийн полк гІопа чу яхара. БІе гергга йоккха топ а, ялх бІе кема а деара церан кара,

Кхиамца гІала-гІап Виллемштадт схьалацарна Чеченскийна Владимиран 3-чу даржан орден елира.


/. Гайсултанов


34. ВСПОМНИМ О НАРЕЧИИ.


1. Выпишите из текста наречия, распределяя их по разрядам.


2. Покажите, с какими словами согласуются наречия текста. Определите синтаксическую функцию наречий текста.


3. Объясните историческое происхождение наречий. Объяс-ните, какие наречия изменяются по падежам.


4. Объясните, какие наречия переходят в сравнительную степень.


…ТІаккха Дудас, меллаша юха а вирзина, шен гІоьмеш йохку ши куьг, шайн утармех а тевжина, корта а оллийна, ехачу мож т!е наггахь куьг а хьош лаьттачу Бешир-моллина тІе а хьа-жош, - ПетІамат!.. И лаьтта Бешир-молла ву хьуна тахана дуьйна дІа хьан да, цо бохург дар. цуьнга ладогІар тІехь ду хьуна, - аьлла, Дудин къамел чекхдолуш, Дудина тІекхача дагахь стражникашна юкъаоьккхуш йоллу ПетІамат цхьана стражнико Іоьттинчу тоьпан буьхо йхакхоьссина охьайоьжча, доккчачу хьаьжа юккъе сийна шед хІоьттинчу Дудас. - Эй! чорт! Я тебе дам, - аьлла, шена юххерчу старжникан вортан тІе болатан гІоьмеш йохку шен ший а буй туьйхира. Оцу мет-техь хьалхавоьду Хьаьбиб а юхахьаьжира. ТІаьхьарчу шина стражнико, тоьпан баххаш тоьхна. Дуда генна хьалха берталва-хийтира.


Тоьпан буьхо човхийнчу ПетІаматана деге лазар деара. Цо гІийлачу эшарехь - ва Дада!.. ДадаІ-.ХІара хІун ду? ХІара хІун ду? - олуш, шен хаза дег! ирчу бІаьллаш тІе охьадиллира, шен горга юьхь горгачу малхе а ерзош.


Дикка лазийна Дуда, халла гІаьттира хьала. ТІаккха гІийла корта ластийна, гонахарчу нахах эхьхетта, уккал а таІийна, дІаволавелира.


ДудагІарна тІаьхьабевлла лаьтта зударш шийлачу маьхьар" ца ПетІаматна тІехьаьвдира. Лаьтташ болу божарий, цкъа Іуьллучу ПетІамате хьовсуш, тІаккха Дудина тІаьхьа хьовсуш лаьттара, шайн декъа балдаш лакхарчу цергашца а къуьйлуш, шаьлтанашна тІе каш а дехкина, наггахь вовшашка а хьов-суш, хала садетташ.