Учебник белорусского языка | страница 18



Здесь, вероятно, под влиянием диалектной речи. Чаще в белорусском языке употребляется слово сасна

абняўшысь — форма возвратной частицы ся с редукцией гласного, которую широко использует Якуб Колас, не закрепилась в качестве допустимой литературной нормы. Обычное употребление — абняўшыся

каханне — любовь

бачыць — видеть

колісь — когда-то

зыкі ед. зык — резкий звонкий голос

здольны—диал. веселый, удалой

пасада — здесь: усадьба

гожы — красивый

крыж — крест

таемна — таинственно

смутны — грустный, печальный, унылый

маркотна — печально, грустно, тоскливо

пазіраць — посматривать, смотреть

прыгожы — красивый, изящный

йшлі — здесь в написании передана особенностьпроизношения:

после слов, оканчивающихся на гласный, і часто произносится как [й] кашлаты — мохнатый, косматый, лохматый

алешына — ольха

верабіна — диал. рябина

Упражнения

1. Расставьте ударения в словах, в которых есть буква е (ё) или я. В каждом случае объясните их написание. Выпишите слова, в которых я написано после ударения.

Неспадзяваны мароз, раптоўна наваліўшыся на Палессе пасля некалькіх ціхіх і мяккіх дзён на сходзе зімы, пратрымаўся нядоўга. Надвор'е змянілася адразу. Паветра стала цёплым і лагодным, а над далечамі балот і палёў звісла сінеча-смуга — адзнака цяпла і адлігі. Асеў глыбокі снег па лясах і балотах. Жычліва калыхнуў паўднёвы вецер настыўшыя галіны, атрос засеўшыя на іх белыя снежныя пакровы, з песняю на веснавы лад прайшоўся над акачанелымі хмызнякамі і весцю аб вясне шаргануўся па саламяных стрэхах сялянскіх хат. Весялей зірнулі на свет вызваленыя ад холаду дрэвы, радасна адгукнуліся густым шумам на павевы цёплага ветру. Заплакала зіма пад капяжамі мільёнамі слёз. Размяклы, працяты вадою снег гурбінамі папоўз з саламяных стрэх, трывожным шэптам парушаючы цішыню, а на вуліцах і дарогах пачалі выступаць жаўтавата-мутныя лужыны, і рушылі ў свае дарогі першыя веснавыя ручайкі-перавальчыкі. Гімнамі вясне зазвінелі звонкія песні жаваранка ў… У тысячах з'яў заўважалася набліжэнне вясны, вясны ранняй і дружнай.

(Я. Колас)

2. Списывая, вставьте пропущенные буквы е (ё), я.

Жыў л… снік со сва…й л…снічыхай каля завадзі ціхай. (А. Куляшоў) Уздз…рта… ветрам, шам… тала на суседн…й страс… салома пад цв…рдым голл…м голых ігруш. (К. Чорны) С…род в…расоў сям-там чырванелі зоркі дзікай гваздзі кі, сінелі л…сныя званочкі, жаўц…лі суквецці б…ссмертніку. (М. Лынькоў) Н…хай звон… ць, пакуль ахвоту згон…ць. (Прыказка) Нашаму ц…ляці дав… лос… ваўка спаймаці.