Самоучитель чеченского языка | страница 67
4. Определите в тексте глаголы прошедшего времени, подчеркивая их суффиксы. Выпишите производные глаголы, поставив их в инфинитив, подчеркивая суффиксы.
5. Выпишите из текста классные глаголы, выделяя их классы.
6. Выпишите из текста глаголы, указывая их лица и множественность.
7. Выпишите из текста глаголы и образуйте из них масдар.
8. Выпишите из текста глаголы в вопросительной форме, определив их время.
9. Образуйте из настоящего времени глагола две формы будущего времени.
10. Образуйте от глаголов текста повелительные наклонения, подчеркнув окончания.
11. Глаголы текста поставьте в инфинитив, составьте предложения с участием этих глаголов.
12. Образуйте от глаголов текста условные наклонения.
13. Выпишите из текста причастия.
14. Выпишите из текста деепричастия, определяя время, подчеркивая суффиксы.
Кавказхой
(«Александр Чеченский» повеста тІера дакъа)
Дежурни инарла велира Кутузов полчу цІа чу
- Хьан сийлалла, рапорт кхаьчна Давыдовгара.
- Схьайтал, - олуш, куьг кховдийра къеначу фельдмаршало.
Инарлас дІаделира кехат.
Леррина дийшира Кутузовс лехат. Юьхьа тІера хебарш тІаьхь-тІаьхьа шарлора. Эххар а велакъежира иза. Хаза кхаъ бара кхаьчнарг. Кутузовн ойланаш чІагІйира кехато.
- Эрна вахийтина ца хилла Давыдов мостагІчун тыле. Боккхачу тІамехь бан а ала ду мостагІчунна ищтта бохамаш, Ткъа шен хІаллакьхилларщ дукха а бац.
- Суна хетарехь, хьан сийлалла, кхин а яхийта езара армейски частиш мостагІчун тыле.
- Цуьнан хьокъехь со ойланаш еш волу дукха хан ю. Оьшуш гІуллакх ду иза! Амма вайн кехаташ тІехь «партизанаш» алий дош ма хьахаделахь. Пет ерубргехь и муха дезалур ду, ала хаац, - кІорга садаьккхира Кутузовс. - Оьшуш хила-ран-м шеко яц. Гой хьуна, дохийна эскаран дакъош, йийсарди-на карабалийна, схьаяьхна ворданаш, тІехь хІоъ-молха а, юург а йолуш, Мел гіо хир дара мостагІчунна, и дІакхаьчнехь, вуьшта а мацалла хьоьгуш волчу цунна! Дуьйцийла яц, дика гІуллакх ду Давыдовс дІадолийнарг.
Юха а кезата тІе вуьйлира фельдмарщал. Жимма Іийна-а элира цо:
- ГІоьнчий а диканаш нисбелла цунна. Храповицкий, Темиров, Чеченский… Собардел, тохара даийтинчу рапорташ тІехь хьехош а вацара Чеченский?
- Вара, хьан сийлалла.
- Каде, майра ву бохуш, вуьйцу кху тІехь Чеченский. Мила ву хьовха иза?
Дежурни инарлас элира:
- Суна хетарехь, Раевскийс кхиийна кавказхо ву иза. Дуьйцуш хезна суна.
- Хила там бу. Вайн нана-махкана тІе кхерам хІоттарна, доллу къаьмнаш а гІевттина, ойланашка велира Кутузов. Юха а хьаьвззина тІеяхара уьш. Элира цо. - Нохчех-м вац и Чеченский?