Учебник белорусского языка | страница 32



СЛОВА И ВЫРАЖЕНИЯ

Бацька отец.

Маці — мать.

Бацькі — родители.

У цябе ёсць сёстры? — Так, у мяне адна сястра.

Колькі ў цябе братоў? — У мяне два браты.

Дваюрадны, стрыечны (старинное стрый — дядя) брат — двоюродный брат.

Траюрадная сястра — троюродная сестра.

Бабуля, бабуся, бабка — бабушка.

Дзядуля, дзядуня, дзедка — дедушка.

Унук — внук.

Унучка — внучка.

Колькі дзяцей у вас? — У нас два сыны і дзве дачкі.

Дзіця — ребенок.

Нявестка — жена сына.

Братава, братавая — жена брата.

Ятроўка — жена брата для жены другого брата.

Швагер, швагра, швагрусь — брат жены или муж сестры, произносится с [г] взрывным (как в русском языке).

Швагерка — сестра жены, произносится с [г] взрывным.

Дзяўчынка — девочка, мн. дзяўчынкі.

Дзяўчына — девушка, мн. дзяўчаты.

Дзевер — брат мужа.

Сваяк, сваячка, сваякі — находящиеся в родственных кровных отношениях.

Сваяцтва, сваяўство — родственные кровные отношения.

Цесць — отец жены.

Цешча — мать жены.

Свёкар — отец мужа.

Свякрова — мать мужа.

ТЕКСТ

Паміж пустак, балот беларускай зямлі,
На ўзбярэжжы ракі шумнацечнай,
Дрэмле памятка дзён, што ў нябыт уцяклі, —
Ўдзірванелы курган векавечны.
Дуб галлё распусціў каранасты над ім,
Сухазелле у грудзі ў пілося;
Вецер стогне над ім уздыханнем глухім,—
Аб мінуўшчыне ў жальбах галосе.
На купалле там птушка садзіцца, пяе,
У піліпаўку воўк нема вые;
Сонца днём распускае там косы свае,
Ночкай зоры глядзяць залатыя.
Хмары неба ўсцілалі мо тысячу раз,
Перуны бі лі з краю да краю,—
Ён стаіць — гэта памяць людская, паказ…
Толькі гутарка ходзіць такая.
На гары, на крутой, на абвітай ракой,
Лет назад таму сотня ці болей,
Белы хорам стаяў, недаступнай сцяной,
Грозна, думна глядзеў на прыволле.
У нагах у яго рассцілаўся абшар
Хвоек гонкіх і пахані чорнай,
Сонных вёсак шары, хат амшалых, як мар,
Хат з сям'ёй душ падданых, пакорных.
Князь у хораме жыў, слаўны свету ўсяму,
Недаступны і грозны, як хорам;
Хто хацеў,не хацеў — біў паклоны яму, —
Спуску, ласкі не знаў непакорам.
Зневажаў, катаваў ён з дружынай сваёй;
Стражы князевы — ў полі і дома:
Толькі модлы раслі небу ў сэрцах людзей
І пракляцце расло пакрыёма.

(Я. Купала)

Лексический комментарий к тексту

пустка — пустырь, пустошь

узбярэжжа — побережье, прибрежье, прибережье

нябыт — небытие

удзірванелы — поросший густой травой, покрытый дерном

галлё — ветви

мінуўшчына — прошлое, былое

галосе — у глаголов второго спряжения в качестве литературной нормы закрепилось окончание — іць — галосіць

птушка — птица

хмара — туча

гутарка — беседа, разговор, здесь: молва